Patrimonio

A historia de Cartelle lévanos ineludiblemente a falar de Celanova e o seu mosteiro benedictino que, xunto a outros, exerceron gran influencia e foron os motores da economía da Galicia rural na Idade Media. A xurisdición do mosteiro estendíase por toda a comarca e amplas zonas da provincia e de fóra dela, establecendo priorados que recadaban rendas. Na zona próxima ao Miño, os monxes estimularon o cultivo do viñedo. Proba da súa influencia son as ruínas do antigo castelo de Sande, que foi cedido ao mosteiro por Alfonso VII no século XII. O abade do mosteiro acumulou varios títulos; conde de Bande, marqués da Torre de Sande e capelán da Casa Real.

PATRIMONIO RELIXIOSO

IGREXA DAS MARAVILLAS

IGREXA DAS MARAVILLAS

Nela ten lugar uno dos actos marianos máis importantes da provincia de Ourense. A igrexa, barroca, é de gran sinxeleza. A fachada principal atópase enmarcada en pilastras encostadas, sendo estas o único elemento ornamental. Sobre a porta sitúase un sinxelo frontón, lixeiramente insinuado nos seus volutas, en cuxo centro se atopa unha fornecina coa imaxe da Virxe. Na parte central elévase o campanario, de dous corpos e con contrafortes para alixeirar o seu peso, cuxo empuxe vertical contribúe a dinamizar a fachada.

O seu interior destaca pola sinxeleza. No retablo maior sitúase a imaxe da Virxe vestida de dama.

IGREXA DE SABUCEDO DOS MONTES

IGREXA DE SABUCEDO DOS MONTES

Construída entre 1895 e 1924. Segundo moitos autores, a obra, abovedada constitúe un exemplo de estilo neogótico. No seu interior destaca o retablo maior, obra de Magariños.

IGREXA DE SAN MIGUEL DE ESPIÑOSO

IGREXA DE SAN MIGUEL DE ESPIÑOSO

Igrexa barroca construída en 1749 e ampliada en 1780. O seu corpo aparece cuberto cunha estrutura de cemento que substitúe a antiga cubrición de madeira. A capela maior presenta unha bóveda de crucería estrelada. A fachada finalízase cunha espadana e co escudo de armas dos Zúñigas e Biedamas. A decoración vexetal e a flor de lis nas partes inferiores dos capiteis estilizados das pilastras que flanquean a porta de entrada adscriben tipolóxicamente esta fachada ao Mestre Serapio.

No seu interior conserva un retablo maior neoclásico así como dous retablos laterais un neogótico con relevos do século XVIII e outro do século XIX e XX.

IGRESA DE SAN SALVADOR DE SANDE

IGREXA DE SAN SALVADOR DE SANDE

Edificio dunha soa nave, dividida en catro tramos separados por arcos de medio punto con contrafortes exteriores e capela maior individualizada e con acceso a través dun arco de medio punto. Ata a súa recente reconstrución, a nave estaba cuberta por un interesante artesanado. Na actualidade loce parte do mesmo.

Ao exterior, no cara norte ábrese unha porta lateral moi decorada. A fachada, que presenta torre dun só corpo con balaustrada que permite o acceso ao templo por unha porta entre pilastras, remarcada con molduras en liña crebada. O tímpano, recto no seu parte superior aparece seguido por unha xanela que ilumina a sancristía. No seu interior destaca o retablo maior, de Castro Canseco do primeiro cuarto do século XVIII.

IGREXA DE SANTA BAIA DE ANFEOZ

IGREXA DE SANTA BAIA DE ANFEOZ

Igrexa de estilo barroco, pertencente no seu momento ao mosteiro de Celanova. O máis destacado exteriormente é o seu estilizado campanario. A igrexa péchase cun vistoso muro de pedra. É de resaltar a escalinata de acceso á porta principal, flanqueada por dous cruceiros, así como o peto das ánimas encastado ao muro da igrexa.

IGREXA DE SANTA MARIA DE CARTELLE

RETABLO

IGREXA DE SANTA MARÍA DE CARTELLE

Datada no século XVIII, a igrexa de Santa María de Cartelle é de planta basilical con tres naves e outras tantas portas na fachada principal. No seu interior destaca un interesante retablo barroco.

A igrexa pertenceu aos templarios, e estivo baixo a xurisdición de Quiroga (Lugo)

IGREXA DE SANTA MARIA DE COUXIL

IGREXA DE SANTA MARÍA DE COUXIL

Igrexa do século XVIII con cuberta de madeira e unha fachada simple con espadana de dous corpos. Ao exterior da igrexa, e cara ao final ao lado dereito, despois da sancristía destaca un ara romana con inscricións incrustadas na edificación.

IGREXA DE SANTA MARIA DE MUNDIL

IGREXA DE SANTA MARÍA DE MUNDIL

Destaca a fachada barroca, dunha soa torre que se alza á dereita da fachada principal. A torre divídese en tres corpos, separados por balaustradas. A fachada principal posúe un curioso frontón, cuxas formas curvas contribúen á ornamentación do edificio.

IGREXA DE SANTA MARIA DE VILAR DE VACAS

IGREXA DE SANTA MARÍA DE VILAR DE VACAS

Amorno construído no século XVIII, xa que en 1718 fúndase unha Capelanía nesta freguesía de advocación á nosa Señora da Compaixón. Posteriormente o templo foi reconstruído no século XIX. Ao exterior, é unha construción simple finalizada en espadana. No seu interior, cuberto totalmente de madeira destaca o retablo maior, obra barroca da segunda metade do século XVIII.

IGREXA DE SANTIAGO DE PENELA

IGREXA DE SANTIAGO DE PENELA

Amorno de cronoloxía indefinida, con fachada finalizada en espadana. O seu interior con cobertura de madeira. Destaca o retablo maior, de finais do século XVIII, barroco. Os retablos laterais se embuten dúas pequenas imaxes de San Pedro (un no lateral dereito e outro no esquerdo) que destacan pola súa talla; ambas son obra barroca da segunda metade do século XVII.

ARQUITECTURA

PONTE ROMANA EN FREIXO

Esta infraestrutura permitía o cruzamento do río Arnoia á vía secundaria da Vía Nova (Vía XVIII do Itinerario de Antonino), a que vai de Aquis Querquennis a Lucus Augusti (Lugo).

A súa factura romana foi recoñecida nos anos sesenta, desde entón elaboráronse consecutivos artigos de prensa e informes arqueolóxicos e técnicos nos cales se denunciaba o seu mal estado de conservación. Este abandono debíase, en parte, a que uns metros augas abaixo construíuse unha ponte máis moderna.

Tras a súa declaración como Monumento Histórico Artístico en 1984, ao ano seguinte foi incluído no “Inventario de Pontes Históricas de Galicia”.

FORTALEZA DE SANDE

Situada sobre o río Arnoia, onde dispón dunhas espléndidas vistas dos canóns que forma este río, constituía a sede dunha xurisdición que abarcaba varias parroquias da zona. Foi doada ao mosteiro de Celanova por Alfonso VII, alcumado O Emperador, en 1141.

Trátase dunha fortaleza medieval que foi especialmente concibida para a vixilancia e defensa das terras da súa xurisdición, constituíndo un dos principais vestixios de arquitectura militar existentes na comarca, o que certifica a importancia desta na Idade Media, durante as loitas entre España e Portugal. Na actualidade, mantense en pé unha torre rectangular, declarada de Interese Turístico Nacional en 1949. Posiblemente trátese dunha construción de estilo Gótico tardío, do s.XIV, polo que se pode deducir do seu almofadado e do arco de medio punto da porta, na que leva decoradas as armas e o escudo do apelido Sande.

Sobre o seu parte cultural cabe dicir que a torre de Sande, cuxo orixe foi a fortaleza medieval que pertenceu ao Mosteiro, está emprazada nun montículo, desde o que se divisa unha ampla panorámica que comprende xa a terra do Ribeiro, cos vales do Miño e Arnoia. Preto de aquí é interesante visitar a Casa do Outeiro, do século XVIII.